BİLGİ, kurduğu MIND Platformu ile insan haklarını yapay zeka alanında da korumayı amaçlıyor

BİLGİ Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Leyla Keser Berber, “Bireyin aldığı kararların algoritmik yönlendirmelere tabi olduğu bir dünyada temel hak ve özgürlükleri korumak her zamankinden önemli” dedi.

Hayatımızın her alanına yayılan yapay zekâ sistemleri günümüzde veri temelli ekonominin gelişimini ve inovasyonu tetikleyen temel unsurlar arasında yer alıyor. Diğer yandan insan haklarına karşı riskleri de barındırıyor. 

İstanbul Bilgi Üniversitesi Bilişim ve Teknoloji Hukuku Enstitüsü bünyesinde kurulan MIND Platformu, yapay zekâ sistemlerinin sunduğu fırsatların yanı sıra yarattığı bu riskleri de ele alarak STK’lar, akademi, mühendisler ve diğer teknik eğitimli kişiler, özel sektör, kamu kurumları, gençler ve çocukların da yer aldığı multidisipliner bir diyalog platformu yaratmayı hedefliyor. “Hak temelli yapay zekâ” anlayışıyla yola çıkan MIND Platformu, insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü doğrultusunda yapay zekânın geliştirilmesi, tasarlanması ve uygulanması için hukuki bir çerçeve oluşturmayı amaçlayan Avrupa Konseyi Yapay Zekâ Ad Hoc Komitesi’nin (CAHAI) çalışmaları kapsamında faaliyet gösteriyor. 

Keser Berber: “Algoritmaların yön verdiği bir dünyadayız”

BİLGİ Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Leyla Keser Berber, yapay zekâ uygulamalarının günümüzde insan haklarına karşı oluşturduğu risklere dikkat çekerek şunları söyledi: “Gerek geçtiğimiz haftalarda Avrupa Birliği tarafından yayınlanan taslak yapay zekâ regülasyonu gerek CAHAI tarafından üzerinde çalışılan bağlayıcı hukuk düzenlemesi yapay zekânın birey ve toplumlar üzerinde yarattığı negatif etkileri bertaraf etmeyi veya minimize etmeyi amaçlıyor. Bu etkiler, bireyin düşünce ve ifade özgürlüğü, kişisel verileri, mahremiyeti, adil yargılanma hakkı gibi temel hak ve özgürlüklerinden başlayıp kitlesel gözetim, kitlesel profillenme, ayrımcılık, eşitsizlik, önyargılı uygulamalara kadar uzanan bir yelpazede karşımıza çıkıyor. İnternette alışveriş yapan bireyin hangi ürünü satın alacağına, hangi müziği dinleyip hangi filmi izleyeceğine, hangi partiye oy vereceğine, kredi alıp alamayacağına, ne zaman öleceğine, kimi seveceğine kendi özgür iradesiyle değil de algoritmik yönlendirmelerle karar verdiği bir dünyada temel hak ve özgürlükler, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü korumak ve sağlamak her zamankinden daha çok önem taşıyor.”

Yapay zekada en sık sorun itirazlara muhatap bulunamaması 

Yapay zekâ uygulamaları nedeniyle günümüzde yaşanan hukuksal problemlere de dikkat çeken Keser Berber, “Yapay zekâ ile gerçekleştirilen içerik moderasyonu uygulamalarına yapılan itirazlarda muhatap bulunamaması en sık yaşanan sorunlar arasında yer alıyor. Bu algoritmalarla sosyal medya platformlarında hesapların kapatılması veya hukuka uygun içeriklerin nedensiz kaldırılması karşısında kullanıcılar muhatap bulamamaktan kaynaklı sorunlar yaşıyor. Algoritmanın aldığı kararlara karşı itiraz ve açıklama yapılmasını talep etme hakkını kullanan bireylere açık, basit, anlaşılabilir şekilde bilgilendirme yapılamaması veya hiç bilgilendirme yapılmaması karşılaşılan sorunlar arasında” dedi.   

Hak temelli yapay zekâ nedir?   

Hak temelli yapay zekâ Avrupa Konseyi’nin üç temel standardı olan demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına atıf yapıyor. İnsan haklarına saygılı yapay zekâ sistemleri AİHS ve AİHM kararlarında yer alan insan hakları ile yeni teknolojilerle birlikte karşımıza çıkan ve doktrinde farklı adlar verilen yeni nesil insan haklarını temel alıyor. İnsan onuru, zararın önlenmesi, insan özgürlüğü ve özerkliği, ayrımcılık yapmama, cinsiyet eşitliği, hakkaniyet ve çeşitlilik, şeffaflık ve açıklanabilirlik, veri koruması ve mahremiyet, hesap verebilirlik ve sorumluluk, demokrasi, hukukun üstünlüğü bu alanda CAHAI tarafından benimsenen kriterler arasında gösteriliyor.

 Kaynak: (BHA) - Beyaz Haber Ajansı