Egzersiz, Bağışıklık İlişkisi ve Enfeksiyonlardan Korunma

Egzersiz ile bağışıklık sistemi arasındaki ilişki, tıp dünyasının son zamanlarda popüler konularından biri haline gelmiştir. Egzersiz bağışıklık sistemini olumsuz etkileyerek enfeksiyonlara yatkınlık mı oluşturuyor, yoksa bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonlardan mı koruyor? Bu soruların cevabını yazının sonunda kavramış olacağız.
Egzersizin vücuda olan etkilerini anlayabilmek için öncelikle egzersiz çeşitlerini ve bu egzersiz çeşitlerinin ayrı ayrı vücuda olan etkilerini analiz etmek elzemdir. Egzersizler şiddetine göre 3 ana grupta toplanabilir. Bunlar hafif, orta ve ağır şiddette egzersizlerdir.

GİRİŞ

Vücutta günlük dengeyi sağlayan sayısız sistem bulunmaktadır. Egzersiz için daha önemli olan sistem ise vücudun hormonal sistemidir. Egzersiz öncesi, esnası ve sonrasında bu hormonal düzenleme ile vücut vereceği tepkiye karar verir. Bu hormonal düzenleme adrenalin, nöradrenalin, kortizol, insülin, büyüme hormonu, beta-endorfinler gibi hormonlarla sağlanır. Bu hormonlar da egzersizde değişkenlik göstererek farklı etkilere sebep olmaktadır. Bu etkilerinse bağışıklık sistemi üzerinde yaptığı değişiklikler egzersiz çeşitlerine göre değerlendirilebilir.

HAFİF-ORTA ŞİDDETTEKİ EGZERSİZLERİN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE ETKİLERİ

Uzun süreli hafif ve orta şiddette egzersiz kortizol hormonunda artışa sebep olmamaktadır. Kortizol vücudumuzun bağışıklığından sorumlu nötrofiller ve lenfositler üzerine olumsuz etkilere sahiptir. Bunun yanı sıra uzun süreli hafif ve orta şiddette egzersizlerin vücudumuzun doğal bağışıklığında görev yapan NK (Natural Killer) hücrelerini artırdığı bilimsel çalışmalarla ıspatlanmıştır. NK hücreleri, kanserli hücrelerin vücutta karşısına çıkan ilk düşmanıdır. Bu nedenle egzersizin kanser görülme oranını azalttığı ispatlanmış başka bir gerçektir.
İnsülinin ise hafif ve orta şiddetli egzersizlerde dokulara olan duyarlılığının artması beklenir. Bugün hala diyabet, hipertansiyon gibi hastalıklarda kullanılan en etkili tedavi yöntemi olan egzersizin etkinliğinin en önemli nedeni var olan insülinin dokularda etkisinin artırılması ve istenmeyen etkilerin önüne geçileceğinin bilinmesidir. İnsülin sedanter (hareketsiz) yaşayan bireylerde yağ yapımına ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açtığı gibi yağ yapımını takiben artan kortizol düzeyleri de bağışıklık sistemi üzerine olumsuz etkilere yol açıp kişiyi enfeksiyonlara yatkın hale getirebilir. Yapılan bir araştırmada 12-15 hafta yürüyüş yapan kadınlar ile sedanterler karşılaştırıldığında; düzenli yürüyüş yapan kadınlarda hastalıklı gün sayısında düşüş olduğu gözlenmiştir.
Genel olarak hususen hormonal yanıt ve vücudun verdiği diğer sistemik yanıtlar göz önünde alındığında uzun süreli hafif ve orta şiddette egzersiz vücudun bağışıklığını belirgin biçimde artırır ve özellikle toplumda çok sık görülen üst solunum yolu enfeksiyonlarına karşı vücudu daha bağışık bir hale getirir.

AĞIR ŞİDDETTE EGZERSİZLER

Ağır şiddette egzersizler, özellikle profesyonel yarı profesyonel ve amatör sporcu gruplarının yapmakta olduğu egzersizlerdir. Bu tür egzersizler için vücudun bağışıklık sistemiyle olan ilişkisi hafif ve orta şiddette egzersizlere göre daha farklıdır.
Uzun süreli ağır şiddette egzersiz yapıldığında vücut stres altına girer ve vücudun strese hormonal yanıtı olan kortizol, büyüme hormonu salgısı artar. Kortizol arttığında vücuttaki bağışıklık sistemi hücreleri olan NK hücreleri, nötrofiller, lenfositler azalır. Bu nedenle bu etki enfeksiyonlar açısından bakıldığında istenmeyen bir etkidir. Sonuç olarak enfeksiyonlara, özellikle de üst solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlık artar.
 
Özet olarak; egzersiz sadece sporcuları değil, tüm toplumu ilgilendiren mühim bir meseledir. Egzersiz yapılarak günümüzün en büyük sorunlarından biri olan enfeksiyonlara daha dirençli olunabilir. Antrenmanın şiddetini ayarlamak da bilimsel veriler ışığında bağışıklık sistemi açısından elzemdir. Bu nedenle egzersizler mümkünse profesyonel destek alınarak yapılmalı; imkan yoksa en azından tıbbi ve teknik görüşler eşliğinde evlerde stres eşiğini aşmamak üzere yapılmalıdır.

Sporla kalın..