Yangınlardan doğrudan etkilenen çocuklar için öneriler

Nirengi Derneği yangınlardan doğrudan veya dolaylı etkilenen çocukların ebeveyn/bakım verenlerine önerilerini paylaştı.

Nirengi Derneği yangınlardan doğrudan veya dolaylı etkilenen çocukların ebeveyn/bakım verenlerine önerilerini paylaştı.

Yangınlardan doğrudan etkilenen çocuklar için öneriler*

Kontrol edilemeyen ya da güçlükle kontrol altına alınan geniş kapsamlı bir yangın yaşandıktan sonra ebeveynler, özellikle evlerinin, yaşam alanlarının zarar görmesi halinde çocuklarını yangının etkisinde kalan bölgeye geri getirmeleri gerekip gerekmediği konusunda kararsız kalabiliyor veya yaşanan bu zorlu durumda çocuklarına nasıl davranacakları konusunda destek ihtiyacı içinde olabiliyorlar. Bu içerik kontrol edilemeyen ya da güçlükle kontrol altına alınan geniş kapsamlı bir yangın sonrası özellikle yaşam alanlarının zarar görmesi halinde çocukları buna hazırlamak üzere ebeveynleri/ bakım verenleri desteklemek amacı ile hazırlanmıştır.

Unutmayın, çocuklarınızı en iyi siz tanıyorsunuz ve zor durumlarla nasıl başa çıktıklarını da siz biliyorsunuz. Birçok aile için, çocukların yangının yaşandığı yere dönmemesi, böylece evlerini, yaşam alanlarını (mahalle ya da arazileri) hasarlı halde görmemeleri en iyi seçenek olabilir. Bazı ailelerse, geri dönmelerinin normalleşmelerine ve iyi olma hallerine yardımcı olacağını düşünebilir. Aynı ailedeki her çocuk için farklı bir yaklaşım izlenmesi de gerekebilir.
Evinize/mahallenize/arazinize dönmek güvenli olduktan sonra durumu değerlendirmek için yapacağınız ilk keşif ziyaretinizde çocuklarınızı yanınıza almayın. Onlara şöyle diyebilirsiniz: "Neler olduğunu görmek için eve geri gidiyoruz. Biz ne olup bittiğine bakarken sizin burada kalmanızı istiyorum. Hepimizin geri dönmesinin iyi bir fikir ve güvenli olduğundan emin olmamız gerekiyor. Gittiğimizde dikkatli olacağız." Çocuklarınıza geri döneceğiniz zaman dilimini belirtin. Eğer gecikecekseniz veya telefonla ulaşılmaya müsait olmayacaksanız, mümkün olan en kısa zamanda çocuklarınızı arayın.
Yanmış alanlara girmeden önce kendinizin ve ailenizin sağlığını nasıl koruyabileceğinize ilişkin bilgi alın. Gerekli giysi ve koruyucu ekipmanları yanınızda bulundurun; sağlam ayakkabı, uzun kollu pamuklu giysi, gerektiğinde ağız ve burnunuzu kapatabileceğiniz havlu vb.
Çocuklarınıza yaşanan hasarla ilgili doğruları söyleyin. Küçük çocuklar, tüm bilgileri bir kerede dinleyemeyecekleri için onlarla birkaç kısa konuşma yapılması gerekebilir. Duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine müsaade edin ve soru sorabilecekleri bir ortam yaratın, ancak onları konuşmaya zorlamayın.
Kaybettikleri şeylerin yasını tutmaları için alan tanıyın. Duygularını dışa vurma davranışı olarak ağlama, sessizleşme, soru sorma, vb. davranışları olursa bunları doğal karşılayın.
Çocuklarınızın yangın bölgesini görmemeleri gerektiğine karar verirseniz onlara bunu belirtin ve nedenlerini açıklayın. Eğer hep beraber geri dönmeye karar verirseniz, hasarlı alanlarda neler görebileceklerini gitmeden önce somut şekilde tarif edin. Görecekleri ortamın üzüntü, kızgınlık veya korku gibi duyguları açığa çıkarabileceğini farkında olun. Onlara, yanlarında olacağınızı, korkutucu görünen şeyler görebileceklerini veya kokusunu alabileceklerini (duman kokusu, yanmış, kararmış binalar vb.) ancak artık geri dönmenin güvenli olduğunu açıklayın.
Çocuklarınızın ne beklemeleri gerektiğini idrak etmelerine yardımcı olmak için, herkes için güvenli olup olmadığını değerlendirmek üzere ilk keşif için gittiğinizde alanın ve mülkünüzün fotoğrafını veya videosunu çekebilirsiniz. Bazı çocuklar geri dönmek istemeden önce neler olup bittiğini görmek isteyebilir. Bazılarıysa gidip bizzat görmek isteyebilir, bu görüntüler ne bekleyeceklerine hazırlanmalarına yardımcı olabilir.
Çocuklarınızın evlerine dönmekten ne beklediklerini anlamak faydalı olabilir. Onlara ne görmeyi veya bulmayı umduklarını ve hasarı gördükleri zaman nasıl hissedeceklerini düşündüklerini sorun. Çoğu zaman, çocuklar kaybolan eşyalarından bazılarını bulmayı umarlar, eğer bu mümkün değilse gitmeden önce onları bilgilendirin ve bu konudaki olası kafa karışıklığını giderin. Hala gitmek isteyip istemediklerini kontrol edin.
Çocuklarınıza karşı normalden daha sabırlı olmaya özen gösterin. Eğer çocuklarınız alana ulaştığınızda arabadan inmek istemezse, ısrar etmeyin. Yakından bakmak isterlerse, bir evi ev yapan şeyin insanlar ve tecrübeler olduğunu söyleyebilir, üzüntü veya kaybın yanında sahip oldukları olumlu anıları düşünmek için onları teşvik edebilir ve her zaman bu anılara sahip olacaklarını hatırlatabilirsiniz. Sevdiklerinin, evcil hayvanlarının ve çiftlik hayvanlarının güvenliği ile ilgili kaygılarını giderin. Eğer sevdikleri biri veya evcil hayvanları öldüyse veya kaybolduysa bunu çocuklarınıza dürüstçe söyleyin. Sordukları soruları uygun şekilde cevaplandırın. Cevabı bilmiyorsanız bilmediğinizi söylemeniz sorun değil. Ebeveynlerin iletişimi devam ettirmelerinin çocukları rahatlattığını bilin.

*Uyarlayan: İdil Türkmen Ayaydınlı, Zeynep Sanduvaç (Nirengi Derneği)

Uyarlama Kaynağı: Brymer, M., Schreiber, M., Ross, L. (2020). Topluluğunuz kontrol edilemeyen yangından zarar gördükten sonra çocukları hazırlamak Los Angeles, CA ve Durham, NC: Ulusal Çocuk Travmatik Stres Merkezi

Yangınlardan dolaylı etkilenen çocuklar için öneriler

Nirengi Derneği psikolojik danışmanlık ekibinden Uzman Psikolojik Danışman Ayşegül Gürel Arabacıoğlu, Uzman Psikolojik Danışman Elçin Külahçıoğlu Gözegir, Uzman Klinik Psikolog Merve Özmeral Yangınlardan Dolaylı Etkilenen Çocuklar için Önerilen Ebeveyen/Bakım veren Tutum ve Davranışları'nı kaleme aldı.

Son dönemlerde ülkemizde ve dünyada meydana gelen yangınlar tıpkı diğer doğal afetler gibi çocuklar için de yetişkinler gibi tanık olunması zor deneyimlerdir. Bu tür travmatik olaylar sonrasında çocuk ve ergenler üzüntü, kaygı, korku gibi duygular yaşayabilir; yetişkinlerin onları sakinleştirmesine ihtiyaç duyabilirler.

Sosyal medya ve iletişim kanallarından maruz kalınan görüntüler ve bilgiler çocuklar için oldukça travmatize ögeler olabilmektedir. Çocukların bu içeriklere maruz kalması olabildiğince önlenmelidir.
Çocuklar bu süreç hakkında sık sık sorular sorulabilir, aynı açıklamaları tekrarlayan şekilde duymak isteyebilirler. Bu soruları tutarlı ve şefkatli şekilde, kafa karıştırmadan yanıtlamaya çalışmak gerekmektedir, bilinmeyen bir konuda birlikte araştırma önerilmelidir. Konuşmayı isteyen çocuğun bu isteği bastırılmadan desteklenmeli, paylaşımları cesaretlendirilmelidir.
Çocuğun daha önce zor zamanlar yaşadığında onlarla nasıl başa çıktığı konusunda sohbet etmek, başa çıkma yöntemlerini vurgulamak psikolojik dayanıklılığını geliştirmek konusunda destek olacaktır.
Dokumak, göz teması kurmak, sarılmak, kısa yürüyüşlere çıkmak, birlikte nefes egzersizleri yapmak, sakin bir ses tonuyla konuşmanın iyileştirici etkisini kullanmak destekleyici olabilir.
Güvende hissetmesini desteklemek için eğer mümkünse çocuğun normal yaşam rutinlerinin çok bozulmadan devam etmesini sağlamak da faydalı olacaktır.
Doğanın daha çok korunması için aile olarak neler yapabileceğinizi birlikte konuşabilir, beraber uygulamaya başlayabilirsiniz. Bu yolla bir şeylerin yoluna gireceği inancı da pekişecektir.
Çocuklar travmatik deneyimler sonrasında oyunlarında sık sık olayları canlandırabilirler. Bu aileleri bazen korkutsa da sanılanın aksine çocukların sakinleşmek için kullandıkları iyi bir yoldur. Oyunun iyileştirici gücüne izin verilmeli bu oyunlar durdurulmamalıdır.
Çocuk ve ergenlerin uzun süreli şekilde uyku ve iştah durumunda değişimler, günlük rutininde bozulmalar, kaygıyla ilişkili olarak gece kabusların eşlik etmesi ve çocuklar için tek uyumada güçlük, alt ıslatma, huy değişimleri gözlemlendiği takdirde bir uzmandan destek almak faydalı olacaktır.

Kaynak: (BHA) - Beyaz Haber Ajansı